سنگ شناسی و ژئوشیمی سنگ های آتشفشانی و نیمه نفوذی منطقه گازک (شرق بیرجند)

منطقه مورد مطالعه در 140 کیلومتری شرق بیرجند (شمال درح) و در بخش شمالی زمیندرز سیستان قرار دارد. مجموعه ای از سنگهای آتشفشانی و نیمه نفوذی در منطقه روستای گازک بروز کرده اند که به ترتیب به کرتاسه و الیگومیوسن نسبت داده شده اند. آتشفشانی های این منطقه که به کرتاسه منسوب شده اند در درون مجموعه ای از سنگهای رسوبی با همین سن قرار گرفته اند. این سنگها در محدوده بازالت، آندزیت بازالتی، تراکی آندزیت و آندزیت قرار می گیرند و بافت غالب آنها پورفیری، گلومروپورفیری، تراکیتی و بادامکی می باشد. درشت بلور های عمده ی این سنگها، پلاژیوکلاز، پیروکسن، هورنبلند و بیوتیت می باشد. فنوکریست ها در این سنگها، دارای نشانه هایی از عدم تعادل و آلایش ماگما در حین صعود از جمله بافت های غربالی، خوردگی خلیجی و منطقه بندی می باشند. دگرسانی عمده در این سنگها، پروپلیتیک، سیلیسی و کربناتی شدن بوده و دگرسانی پروپلیتیک از وسعت قابل توجهی برخوردار است. براساس شواهد ژئوشیمیایی، این سنگها، ماهیت کالک آلکالن تا تولئیتی دارند. تهی شدگی در عناصر p ,ta, ti, nb و غنی شدگی در th, u, k, sr, zr, rb و غنی شدگی lree نسبت به hree نشان از تشکیل این سنگ ها در رژیم حاشیه فعال قاره ای می باشد. ماگمای تشکیل دهنده این سنگها از یک گوشته غنی شده گارنت لرزولیت با درجه ذوب بخشی 10 تا 15 درصد منشأ گرفته است. سنگ های نیمه نفوذی منطقه شامل دیوریت و کوارتزدیوریت پورفیری که به الیگومیوسن نسبت داده شده اند، بصورت دایک و گنبد به درون واحدهای قدیمی تر منطقه از جمله شیل، ماسه سنگ رخساره فلیش و آهکهای منسوب به اواخر کرتاسه نفوذ کرده اند. این سنگ ها دارای بافت غالب پورفیری با زمینه دانه ریز هستند. پلاژیوکلاز، هورنبلند و بیوتیت، درشت بلورهای این سنگ ها می باشند. نسبت بالای hfse lile/، تهی شدگی از nb ، tiوp از ویژگی های مهم سنگ های کالک آلکالن وابسته به مناطق فرورانش می باشد که در سنگ های مذکور مشاهده می شود، لذا می توانند از تبلور یک ماگمای کالک آلکالن مرتبط به یک رژیم فرورانش حاصل شده باشند. این ماگماتیسم را می توان یک فرآیند پس از برخوردی مرتبط با فرورانش لیتوسفر اقیانوسی سیستان در خاور ایران دانست.